شناخت نقش آقا مرتضی سادات فاطمی در فعالیت‌های قرآنی کشور

سید جواد سادات فاطمی-داور بین‌المللی قرآن و برادر استاد | شهرآرانیوز؛ شاگرد درجه‌یک او، آخوند ملاعباس، استاد رهبر معظم انقلاب بوده است و ایشان در خاطراتشان گفته‌اند: من را پدرم نزد ملاعباس برده است. شاگرد درجه ۲ سید محمد عرب مرحوم رضوان، خطاط بزرگ آستان قدس رضوی، بوده است. ملاعباس سمت راست سید محمد عرب می‌نشسته و رضوان سمت چپ. پس از این دو نیز مرحوم سید حسین حافظیان، مهدی شجریان و توسلی خیاط در محضر سید محمد عرب شاگردی کرده‌اند.

پس از نسل اول شاگردان عرب، نسل بعدی روی کار آمدند. استاد علی مختاری (متولد ۱۳۰۲) یکی از شاگردان حافظیان بوده است. آقای حافظیان ضمن اینکه شاگرد سید محمد عرب بوده و به طریقه‌های او آشنا بوده و می‌خوانده، صدای فوق‌العاده‌ای هم داشته است. در دارالسلام، سالن بزرگ حرم، در آن شلوغی، بدون بلندگو به تلاوت قرآن می‌پرداخته است به گونه‌ای که همه ساکت می‌شده‌اند. در آن زمان، قاریان به سبک‌های عراقی تلاوت می‌کردند و هنوز سبک مصری در ایران رواج پیدا نکرده بود. در سال ۱۹۴۵ میلادی که رادیو مصر افتتاح شد، نخستین قاری‌ای که در آن به تلاوت پرداخت استاد مصطفی اسماعیل بود. حدود سال ۱۳۳۰ خورشیدی گرامافون به مشهد آمد و از این سال به بعد، مسیری جدید شکوفا شد.

آقا مرتضی متولد سال ۱۳۲۸ است. یعنی هنوز استاد به دنیا نیامده بود که رادیو مصر افتتاح شد. این فاصله فاصله‌ای بسیار عجیب است» ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ خورشیدی. آقا مرتضی سال ۱۳۲۸ به دنیا آمده‌است. در هفت‌سالگی در سال ۱۳۳۵ به مکتب‌خانه رفته و قرآن آموخته است. هم‌زمان در منزل پدربزرگ ما جلسه قرآنی بود که مرحوم رضوان مدیریت آن را بر عهده داشت. من از آقا مرتضی سؤال کردم که جلسه مرحوم پدربزرگمان از چه زمانی آغاز شد. ایشان گفت: من هفت‌سالگی به این جلسه رفتم. پیش از آن نیز این جلسه دایر بوده است.

آقا مرتضی از سال ۱۳۳۵ تلاوت استاد عبدالباسط را تقلید می‌کرد. در خاطرم هست بچه‌ای سه‌چهارساله بودم که وقتی جلسه صبح جمعه خانه پدربزرگم بود، ابتدا نوار گرامافون پخش می‌شد. اول نوار عبدالباسط روی گرامافون پخش می‌شد، بعد جلسه قرآن شروع می‌شد. در این زمان، فکر نمی‌کنم در کشور کسی بوده باشد که به سبک عبدالباسط بخواند، چون استعداد این کار نبود. زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی‌اش نیز نبود. در چنین فضایی، آقا مرتضی جذب صدای عبدالباسط شد.
نکته ویژه‌ای که جزو خصوصیات منحصربه‌فرد ایشان است مدل دقیق تلاوت در تقلید از قاریان مصری است. بر تلاوت هر قاری که تمرکز می‌کرد، مثل او به تلاوت می‌پرداخت.

آقا مرتضی می‌گفت: در سنین نوجوانی، در جلسه‌ای خواندم. بهتشان زده بود که این کیست که به این شیوه قوی تلاوت می‌کند. استاد چابکی که یکی از استادان قدیمی مشهد است می‌گفت آقا مرتضی در سنین نوجوانی تلاوت‌هایی با کیفیت بالا می‌کرده است که شنوندگان متعجب می‌شده‌اند.
در آن زمان عده کمی بودند که با تلاوت عبدالباسط آشنایی داشتند. هیچ‌یک از مردم عبدالباسط را نمی‌شناخت. به همین سبب، نقش آقا مرتضی چنین نقشی است که در یک فضای خاص، عبدالباسط ایران می‌شود.

آقا مرتضی پس از گذشت مدتی، شاگرد استاد مختاری می‌شود و از محضر او بهره می‌برد. آقای مختاری باسواد بود و با قاریان معمولی فرق داشت. اهل مطالعه بود و با زبان عربی آشنا.
نکته مهم دیگری که درباره آقا مرتضی درخور توجه است جریان‌سازی اوست. او در فضا و زمانی خاص آمده، در عرصه قرآن شروع به کار کرده و جریان‌سازی کرده است. کم‌کم نوار عبدالباسط فراگیر می‌شود. سال ۱۳۴۳ یا ۱۳۴۴ دایی‌ام به سفر حج مشرف شد و در آن سفر، ضبطی ریلی خرید و با تعدادی نوار به مشهد آورد.

از سال ۱۳۴۷ به بعد، برخی از استادان قرآن تهران به همراه شاگردان به مشهد سفر کردند. استاد مولایی و شاگردانش نظیر مرحوم آقای مروت با مشهد ارتباط پیدا کردند، زمانی که جلسه قرآن حسینیه خیاط‌ها شکل گرفته بود و آقای مختاری معلم جلسات حسینیه خیاط‌ها شد. در چنین موقعیتی، ارتباط ما با قاریان تهرانی برقرار شد. قاریان تهران بسیار تحت تأثیر قرآن مشهد قرار گرفتند. آقا مرتضی نوار تلاوت‌های مصطفی اسماعیل را به این دوستان داد. جدیدترین نوار‌ها را بین قاریان تهران پخش کرد و این جریان‌سازی به شهر‌های دیگر کشور انتقال پیدا کرد. نخستین کسی که آقا مرتضی را با تلاوت‌های استاد مصطفی اسماعیل آشنا کرد
رهبر معظم انقلاب بودند. در آن زمان، ایشان به استاد می‌گویند: شما با این صدای خوب، چرا مصطفی اسماعیل نمی‌خوانی؟ در آن هنگام، معظم‌له نوار تلاوت این قاری برجسته را به برادر ما داده بودند.

آقا مرتضی پس از انقلاب نیز تأثیر بسزایی بر رشد و توسعه تلاوت قرآن در مشهد و کشور داشت. او در زمان طاغوت در هیچ‌یک از مسابقات قرآن شرکت نکرد. پس از انقلاب در دومین دوره مسابقات بین‌المللی ایران حائز رتبه نخست شد. شاگردپروری و توجه به تربیت قاریان ممتاز در مشهد نیز هیچ‌وقت از نظرش دور نشد. او هم‌اکنون نیز جلسات قرآن خود را در حرم حضرت رضا (ع) اداره می‌کند و این سنت حسنه پابرجاست.

در سال ۶۸ با همکاری برخی از استادان قرآنی مشهد نظیر آقا مرتضی تصمیم گرفتیم تا جامعه قاریان قرآن مشهد را تاسیس کنیم. به همین دلیل برای آگاهی از نظر رهبر معظم انقلاب نامه‌ای برای ایشان ارسال کردیم. رهبر معظم انقلاب نیز از این اقدام استقبال کردن د وپاسخ خود را در قابل نامه‌ای مرقوم فرمودند.

دستخط رهبر معظم انقلاب درباره تاسیس «جامعه قاریان قرآن مشهد»، سال ۱۳۶۸

استاد سید مرتضی سادات فاطمی در کنار برادرانش، استاد سیدجواد و سیدمجتبی سادات فاطمی